Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bireylerin dikkatlerini sürdürememe, aşırı hareketlilik (hiperaktivite) ve dürtüsel davranışlar sergileme gibi belirtilerle karakterize edilen bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB, çocukluk döneminde başlar ve bazen yetişkinlikte de devam eder. DEHB yaşayan bireyler, okul, iş ve sosyal hayatlarında zorluklarla karşılaşabilir. DEHB terapisi, bireylerin dikkat becerilerini geliştirmeye, dürtü kontrolünü sağlamaya ve hiperaktiviteyi yönetmeye yardımcı olur.
DEHB Neden Olur?
DEHB’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörlerin ve beyin yapısındaki farklılıkların önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. DEHB, beynin dikkat ve impuls kontrolünü düzenleyen bölgelerinde işlevsel bozukluklarla ilişkilidir. Ayrıca, doğum öncesi komplikasyonlar, düşük doğum ağırlığı, erken doğum gibi çevresel faktörler de DEHB’nin gelişiminde rol oynayabilir. Aile geçmişi, genetik yatkınlık ve stres gibi faktörler DEHB riskini artırabilir.
Tedavi Süreci Nasıldır?
DEHB tedavisi, bireyin dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsel davranışlarını yönetmeye yardımcı olan kişiselleştirilmiş bir planla yürütülür. Tedavi süreci şu aşamalardan oluşur:
- Değerlendirme: Terapist, bireyin dikkat, impuls kontrolü ve hiperaktivite düzeyini değerlendirir. Bireyin okulda, evde ve sosyal ortamlardaki davranışları analiz edilerek hangi alanlarda desteğe ihtiyaç duyduğu belirlenir.
- Davranışsal Terapi: DEHB tedavisinde en sık kullanılan yöntemlerden biri davranışsal terapidir. Terapist, bireyin dikkat becerilerini geliştirmek ve dürtü kontrolünü sağlamak için çeşitli davranış yönetimi stratejileri uygular. Pozitif pekiştirme, ödüllendirme ve belirli hedeflerle çalışma gibi yöntemler kullanılır.
- Dikkat Geliştirme Egzersizleri: Bireyin dikkat süresini ve odaklanma becerisini artırmaya yönelik özel egzersizler yapılır. Bu egzersizler, bireyin dikkati sürdürebilme ve bir göreve odaklanma yeteneğini geliştirmeyi amaçlar. Aynı zamanda, planlama ve organizasyon becerileri üzerinde çalışılır.
- Dürtü Kontrolü ve Hiperaktivite Yönetimi: DEHB’li bireylerin en büyük zorluklarından biri olan dürtü kontrolünü sağlamaya yönelik çalışmalar yapılır. Terapist, bireyin aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlarını yönetmesine yardımcı olur. Bu süreçte birey, ani tepkileri önlemek ve sakin kalmayı öğrenmek için teknikler geliştirir.
- Sosyal Beceri Geliştirme: DEHB, bireyin sosyal etkileşimlerinde de zorluklara yol açabilir. Terapist, bireyin sosyal ipuçlarını anlaması, etkili iletişim kurması ve başkalarıyla sağlıklı ilişkiler geliştirmesi için rehberlik eder. Grup terapileri de bu süreçte kullanılabilir.
- Aile Terapisi: Aile üyeleri, bireyin tedavi sürecine dahil edilir ve evde uygulanabilecek davranışsal yönetim stratejileri hakkında bilgilendirilir. Aile desteği, DEHB’li bireyin günlük yaşamda daha iyi başa çıkmasına yardımcı olur.
- Takip ve İlerleme: Tedavi süreci boyunca bireyin dikkat ve davranışlarındaki gelişmeler düzenli olarak izlenir. Terapist, bireyin ilerlemesine göre tedavi planını günceller ve yeni hedefler belirler. DEHB’nin yönetimi, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.
