Down Sendromu Terapisi

Down sendromlu çocuklar pek çok gelişim alanında olduğu gibi dil ve konuşma gelişimi bakımından da güçlükler yaşamaktadır. Down sendromlu çocukların güçlü ve güçlü olmayan yönleri bulunmaktadır. Bu çocukların sözcük hazineleri, jest-mimik kullanımları ve sosyal yönleri genellikle güçlüyken dil ve konuşma becerileri güçlü olmayan, diğer bir ifadeyle geliştirilmeye açık yönleridir.

Gecikmiş ve bozuk dil-konuşma gelişimi Down sendromunun başlıca özellikleri arasındadır. Bu gecikme ve bozukluk sıklıkla erken gelişim evresinde görülmektedir. Dil becerilerindeki gelişim zihinsel gelişime göre daha geride kalır. Çoğu Down sendromlu çocuk üçüncü yaşlarında hala dil gelişiminin erken evrelerinde bulunmaktadır ve bazıları hala konuşmuyor olacaklardır.

Down sendromunda pek çok dil ve konuşma problemi bulunmaktadır. Bu problemlerden başlıcası sesletim (artikülasyon) ve sesbilgisi (fonoloji) problemleridir. Bu nedenle Down sendromlu çocuklarda konuşma anlaşılabilirliği düşmekte ve bu çocukları genellikle ailesi dışındaki kişiler yeterince anlayamamaktadırlar.
Bu çocuklarda fonolojik gelişimin erken aşamaları problemli görülmemektedir. Ancak gelişim ilerledikçe, çoğu Down sendromlu çocuk, babıldama döneminden başlayıp konuşulan kelimelere kadar uzanan dönem içinde, normal gelişen yaşıtlarının gerisine düşmektedir. Normal akranlarına göre işitsel kısa süreli bellek güçlükleri de bulunmaktadır. Bu da dil edinim sürecini olumsuz etkilemektedir.

Down sendromlu çocukların dilbilgisel yapıları anlamada problemleri bulunmaktadır. İfade edici dilleri alıcı dillerinden daha geri düzeydedir. Başka bir deyişle, kurdukları iletişimde pek çok şeyi anlamalarına rağmen, iletmek istediklerini yeterli düzeyde ifade edememektedirler. Diğer yandan bilişsel yetersizlikler de süreci daha da olumsuz etkileyebilmektedir.

Down sendromlu çocuklarda ifade edici dildeki en büyük problem sözdizim (sentaks) ve biçimbilgisi (morfoloji) alanında yaşanmaktadır. Down sendromlu çocuklar sözdizim bakımından daha basit yapılar kullanmakta ve bazı eklerde hata yapmakta ya da ekleri atmaktadır. Her ne kadar bu çocuklarda sözcük hazinesi genellikle iyi durumda olsa da bu konuda herhangi bir yetersizlik de bu süreci olumsuz etkilemektedir.
Down sendromlu çocukların, hayatlarının ilk birkaç yılında, sıklıkla kulak enfeksiyonu ve bazı işitme kayıpları yaşadıkları bilinmektedir. Bu işitme kayıplarının genellikle, orta kulak iltihabı kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalarda, Down sendromlu çocukların yaklaşık %75-80’i iletim tipi işitme kaybı ve işitsel ayrım güçlükleri yaşadığı ortaya konmuştur. Bu işitme problemleri dil ve konuşma gelişimini şüphesiz olumsuz etkileyecektir. Kulak enfeksiyonlarının dil becerilerini olumsuz etkileyebileceğine ilişkin bazı görüşler de bulunmaktadır.

Down sendromlu çocuklar genellikle konuşma gelişimlerini etkileyen motor sorunlar yaşamaktadır. Konuşmayla ilgili kasların gevşek olması (hypotonia), zamanlama ve koordinasyon problemleri, konuşma ve bunun yanında çiğneme ve beslenme becerilerini etkilemektedir. Bunun yanında bazı diş, damak, çene vb. yapılarda bazı farklılıklar da görülmektedir. Kapanış bozuklukları ve dilin ağız dışına çıkmaya eğilimli olması da yine sıklıkla görülen bir durumdur.

Down sendromlu çocuklar doğum öncesi ya da doğumda tanılanır. Bu tanının zamanlaması, diğer bazı gelişimsel bozukluklara göre oldukça avantajlıdır. Bu yüzden aileler, çocuklarında dil-konuşma gelişiminde herhangi bir muhtemel gecikmeye hazırlıklı olabilirler. Bu da ailelere müdahale konusunda erkenden girişim yapabilmek için büyük bir avantaj sağlar. Down sendromunda, diğer dil ve konuşma bozukluklarında da söz konusu olduğu gibi erken müdahale büyük önem taşır.
Tüm bu nedenlerden dolayı otizm vb. diğer gelişimsel bozukluklara benzer şekilde Down sendromlu çocukların da dil ve konuşma terapisine ihtiyacı bulunabilmektedir.

Bu terapiler özetle, sesletim (artikülasyon), sesbilgisi (fonoloji) vb. bakımından dil ve konuşma gelişiminin desteklenmesine, anlaşılabilirliğin arttırılmasına, oral-motor sorunlarla baş edilmesine, çocukların sözel iletişime cesaretlendirilmesine ve iletişim becerilerinin geliştirilmesine dayanmaktadır. Down sendromlu çocukların iletişim için henüz konuşmayı kullanamadıkları süreçte destekleyici ve alternatif iletişim yöntemlerinden de destek alınmaktadır.

Aileler, Down sendromlu bir çocuğa sahip olacaklarını ya da olduklarını öğrendiklerinde çocuklarında ne gibi bir dil edinimi süreci gerçekleşebileceği, ne gibi yaklaşımlar göstermeleri ve hangi ev aktivite programlarının uygulanması gerektiği konusunda kritik dönemler kaçırılmadan danışmanlık almalı ve gerekli hazırlıkları yapmalıdırlar